Ustawa z dnia 2 grudnia 2021r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego została uchwalona w związku z inicjatywą ustawodawczą Senatu, podjętą na skutek petycji indywidualnej obywatela. Przedmiotem petycji był wniosek o „przeniesienie” przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 lipca 2017 r. w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji do kodeksu postępowania cywilnego do aktu rangi ustawowej.
ZBP, co do zasady, nie kwestionuje celu ustawy, to jest określenia listy przedmiotów wyłączonych spod egzekucji na poziomie ustawy.
ZBP zwraca jednak uwagę, iż sektor bankowy nieustannie od kilku lat sygnalizuje, iż ww. przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości stanowią istotną barierę dla rolników indywidulnych w dostępie do finansowania.
W szczególności sektor bankowy zwracał uwagę na wyłączenie spod egzekucji: budynków gospodarczych i gruntów rolnych. Powyższe rozwiązanie oznacza bowiem, że egzekucja z tych nieruchomości staje się niemożliwa. Jednocześnie należy podkreślić, że znacząca część kredytów udzielanych rolnikom jest zabezpieczona poprzez ustanowienie hipoteki na nieruchomościach należących do tych osób, przy czym z reguły są nimi właśnie budynki gospodarcze i grunty rolne, ze względu na fakt, iż rolnicy najczęściej nie są właścicielami innych nieruchomości.
Dodatkowo, ustawa nie ogranicza się jedynie do realizacji petycji i przeniesienia przedmiotowych przepisów z rozporządzenia do ustawy. W toku prac nad projektem ustawy zrezygnowano z przeniesienia do kodeksu postępowania cywilnego dotychczasowe przepisu § 5 ww. rozporządzenia, zgodnie z którym „przepisów rozporządzenia nie stosuje się w razie równoczesnego skierowania egzekucji do wszystkich nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego prowadzonego przez dłużnika”. Pominięcie tego przepisu wprowadza de facto swoisty „immunitet egzekucyjny” dla rolników i całkowicie uniemożliwia wszystkim wierzycielom zaspokojenie ich roszczeń.
W tym stanie rzeczy bardzo duża liczba rolników została pozbawiona dostępu do finansowania działalności, ponieważ nie jest i nie będzie w stanie przedstawić wystarczającego zabezpieczenia wierzytelności kredytodawcy. Znaczne rozdrobnienie polskich gospodarstw rolnych powoduje bowiem, iż mniejszość stanowią przypadki, w których rolnik indywidualny dysponuje inną niż wyłączona spod egzekucji nieruchomością. Zarazem, inne niż hipoteka formy zabezpieczenia wierzytelności, w szczególności zastaw, nie są w stanie zabezpieczyć kredytów opiewających na większe kwoty pieniężne. Natomiast, osobowe formy zabezpieczenia, takie jak poręczenie, są dużo trudniejsze do pozyskania, gdyż zależą one od decyzji innych niż rolnik osób.
Sektor bankowy zwraca uwagę, iż nowe przepisy spowodują zaprzestanie finansowanie rolników przez banki z uwagi brak możliwości ustanowienia skutecznych form zabezpieczenia. Wnioski kredytowe rolników ze względu na wprowadzony immunitet egzekucyjny będą podlegać odrzuceniu. W dalszej perspektywie spowoduje to zahamowanie inwestycji w rolnictwie, ograniczenie programów krajowych w sektorze agro i spowolnienie wzrostu gospodarczego w tym obszarze.
W dłuższej perspektywie ustawa może ograniczyć lub sparaliżować system gwarancji rolnych z uwagi na ryzyko braku możliwości odzyskania środków publicznych.
Powyższa regulacja będzie miała zastosowanie do 300 000 rolników, z czego tylko 1500 rolników potrzebuje pomocy i de facto już dziś mogą oni korzystać z przepisów ustawy o restrukturyzacji zadłużenia rolnego.
W związku z powyższym, sektor bankowy postuluje, aby przy najbliższej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, wprowadzić pilnie zmiany polegające na eliminacji wspomnianego immunitetu egzekucyjnego oraz umożliwieniu prowadzenia egzekucji z gruntów rolnych.
