Po dwóch latach walki z pandemią COVID-19, światowa gospodarka powoli wracała na ścieżkę wzrostu. Rok 2022 przyniósł nowe wyzwania. Agresja Rosji na Ukrainę, rosnąca inflacja i powracająca falami pandemia po raz kolejny zmieniły naszą rzeczywistość i mocniej niż kiedykolwiek w minionych dekadach uświadomiły z jak trudnymi wyzwaniami będziemy mieli do czynienia w nadchodzących latach.
W IX edycji raportu „Polska i Europa w nowej rzeczywistości” Związku Banków Polskich prezentujemy zestawienie najważniejszych danych gospodarczych oraz prognozy na kolejne lata.
Tradycyjnie zapytaliśmy przedstawicieli sektora bankowego o największe zagrożenia dla stabilności europejskiej gospodarki. 33% respondentów wskazała konflikt pomiędzy Rosją i Ukrainą oraz wysoką inflację (26%). Na kolejnych pozycjach wskazano uzależnienie od nośników energii z Rosji, problemy wewnętrzne w krajach UE, a także procesy dezintegracyjne w ramach UE.
Obecny stan polskiej gospodarki na tle krajów europejskich został oceniony znacznie gorzej w porównaniu do odczytu sprzed roku. Obecnie źle lub bardzo źle stan polskiej gospodarki ocenia 42% badanych, to o 24 p.p. więcej niż w ubiegłym roku. Obecnie „dobrze” stan polskiej gospodarki ocenia 19% bankowców, czyli o 33 p.p. mniej niż rok wcześniej.
W opinii 47% bankowców, Polska wróci na ścieżkę wzrostu wolniej niż inne kraje Unii Europejskiej. Tegoroczny odczyt jest bardziej pesymistyczny niż przed rokiem. Wówczas podobnego zdania było 26%, tj. o 21 p.p. mniej. Natomiast 30% respondentów uważa, że powrót na ścieżkę wzrostu nastąpi w tym samym czasie.
Rok 2022 przyniósł nowe wyzwania dla sektora bankowego, a co za tym idzie nowe ryzyka. Rosyjska inwazja na Ukrainę doprowadziła do eskalacji napięć geopolitycznych i serii bezprecedensowych sankcji nałożonych przez UE, USA i inne kraje na Rosję i Białoruś. W odpowiedzi Rosja wprowadziła kontrsankcje w ramach działań osłonowych i odwetowych. Wydarzenia w Ukrainie spowodowały wzrost światowego indeksu ryzyka geopolitycznego do poziomów porównywalnych z atakami na World Trade Centre i inwazji na Irak. Konsekwencją powyższych wydarzeń są wysokie odczyty wskaźników inflacji oraz oczekiwania rynkowe dotyczące zacieśniania polityki pieniężnej przez główne banki centralne, a to z kolei przełożyło się na wzrost zmienności cen obligacji i premii terminowej na globalnym rynku finansowym. Pomimo wzrostu ryzyka, sektor bankowy w UE pozostaje odporny na niekorzystne czynniki. Poziom adekwatności kapitałowej jest wysoki i stabilny, jakość aktywów dotychczas systematycznie poprawiała się, a wskaźniki rentowności i koszty ryzyka wróciły do poziomów sprzed pandemii. Potwierdzają to wysokie kapitały oraz wyniki badania i oceny nadzorczej banków podlegających Jednolitemu Mechanizmowi Nadzorczemu. W niniejszym rozdziale analizujemy kondycją europejskiego sektora bankowego. Na jego tle prezentujemy polski sektor bankowy i jego wpływ na finansowania gospodarki. Ważnym elementem opracowania jest wskazanie ryzyka i obciążeń sektora bankowego w najbliższej przyszłości.
Znaczenie stabilnego i efektywnego sektora bankowego to jeden z warunków sprawnej odbudowy potencjału gospodarczego większości krajów Unii Europejskiej. Dlatego Związek Banków Polskich od lat zwraca uwagę na konieczność podjęcia działań na rzecz rozwoju polskiego sektora bankowego i finansowania przez niego gospodarki w tak trudnym i wymagającym okresie. Rozwiązanie problemów rozwojowych, z którymi będzie musiała się zmierzyć krajowa gospodarka w perspektywie najbliższych lat, będzie m.in. uwarunkowane posiadaniem sektora bankowego w pełni zdolnego do finansowania i wspierania wzrostu. Jedynie silny sektor bankowy jest w stanie sprostać potrzebom finansowania gospodarki na odpowiednim poziomie.
Sytuacja sektora bankowego w Polsce:
- Na skutek aktualizacji wyceny skarbowych papierów wartościowych między kwietniem 2021 r. a kwietniem 2022 r. fundusze własne sektora bankowego spadły o 13,5 proc. i nawet po uwzględnieniu wyniku sektora z ubiegłego roku zmniejszyły się one z 228 mld zł do 191 mld zł. Fundusze własne banków malały już rok wcześniej. Warto zwrócić uwagę, że zmniejszenie kapitałów własnych w skali roku było zjawiskiem nieobserwowanym w polskim sektorze bankowym od bardzo dawna. Przynajmniej od kryzysu na rynkach finansowych na świecie w 2008 r. nie mieliśmy do czynienia z tak wyjątkową sytuacją.
- W sektorze bankowym istotny jest nie sam zysk, lecz wspomniane fundusze własne i jego rentowność. Gdy weźmiemy pod uwagę konieczność utworzenia odpisów, rezerw, spojrzymy na straty wynikające z aktualizacji wyceny obligacji to sektor bankowy w Polsce słabnie, a nie wzmacnia się.
- Zyski sektora bankowego za cały 2022 roku, pomimo wzrostu stóp procentowych, mogą okazać się niższe od oczekiwanych.
- Sektor bankowy rozwijał się znacznie wolniej i uzyskiwał niższe wyniki, niż wskazywałoby na to PKB.
- Zarówno na banki, jak i klientów nakładane są zbyt duże obciążenia. Polski sektor bankowy zajmuje w UE jedną z czołowych pozycji pod względem skali obciążeń. Łącznie w latach 2015-2022 obciążenia sektora bankowego wyniosą 81,6 mld zł , w tym 32,5 mld zł w 2022 roku. Dla klientów banków rośnie oprocentowanie, a co za tym idzie rosną raty kredytów. Ze względu na wysokie obciążenia banki nie będą mogły uatrakcyjniać oprocentowania depozytów.
- Zauważalny jest spadek tempa oszczędności Polaków, który wynika z braku systemowych zachęt.
- Banki zanotowały spadek popytu w większości segmentów rynku kredytowego, z wyjątkiem kredytów krótkoterminowych dla dużych przedsiębiorstw i kredytów konsumpcyjnych.
- Widoczne jest załamanie w mieszkalnictwie oraz rolnictwie.
- Wyzwaniem dla sektora bankowego jest nieprzewidywalność i niepewność regulacyjna a także zaskakujące i szokujące rozstrzygnięcia prawne o podłożu populistycznym.
